Ураниум: Гориво на иднината, причина за војна и профитабилна инвестиција?

„Велика Британија инвестира многу во решенија за зелена енергија, а ‚Ролс Ројс‘ неодамна победи на тендер за наоѓање партнер за развој на енергија за модуларни нуклеарни реактори (SMR)“, изјави британската амбасадорка Викторија Џејн Харисон на неодамнешната конференција „Како геополитиката и дезинформациите влијаат врз климатските акции?“.

Таа рече дека Велика Британија го направила овој потег затоа што ја смета нуклеарната енергија за зелена и ефикасна, при што еден SMR „може да напојува милион домови во следните 60 години“. SMR и нуклеарната енергија воопшто - исто така привлекуваат интерес од мултинационални компании како што се „Амазон“ (Amazon) и „Гугл“ (Google), кои објавија големи инвестиции во нивниот развој минатиот октомври.

Претседателот на САД, Доналд Трамп, исто така, јасно верува во нуклеарната енергија како енергија на иднината, бидејќи една од неговите први извршни наредби имаше за цел забрзување на нејзиниот развој. „Трамп ја враќа нуклеарната енергија во центарот на американската енергетска политика“, вели аналитичарот на „Блумберг Адрија“, Матеј Вујаниќ. „Неговиот план вклучува забрзување на добивањето дозволи за изградба на нови реактори и зајакнување на снабдувањето со ураниум, што дополнително би го стимулирало веќе силниот инвестициски циклус во секторот“, верува тој.

Европска нуклеарна ренесанса

Ова е исто така поттикнато од плановите на Европската Унија. И покрај противењето на екологистите, нуклеарната енергија доживува преродба и во ЕУ, бидејќи произведува релативно малку емисии на стакленички гасови. Според Европската комисија, во 2023 година производството на електрична енергија од нуклеарна енергија во 101 европски реактори се зголеми за 1,7 проценти во споредба со претходната година. Нуклеарните централи од 13 земји од ЕУ - вклучувајќи ја и Словенија - придонесоа со 22,8 проценти од вкупното производство на електрична енергија во ЕУ минатата година.

Главната причина што ја наведува комисијата е Франција, која заврши голема програма за одржување и модернизација на своите 56 нуклеарни реактори. Земјите сè повеќе ја фаворизираат нуклеарната енергија, што дополнително го поттикнува биковскиот тренд на пазарот. Шпанија го одложи затворањето на своите реактори до 2030 година, како и Франција, која требаше да затвори 14 реактори оваа година, но го одложи за 2035 година.

Вештачката интелигенција го зголемува интересот за нуклеарна енергија

Други развиени земји, како што се САД, Велика Британија и Јужна Кореја, исто така ветија дека ќе го зголемат тројно глобалниот капацитет на нуклеарна енергија до 2050 година, како дел од ветувањето дадено на самитот за климата COP28 во 2023 година. Анализата на XTR покажува дека 50 реактори се моментално во изградба низ целиот свет, а дополнителни 500 се очекуваат во наредните години. „На долг рок, ураниумот сè повеќе се позиционира заедно со литиумот и бакарот како една од клучните суровини за транзицијата кон зелена енергија“, вели Вујаниќ, осврнувајќи се на зелената централа напојувана со ураниум.

Мултинационалните компании активни во областа на високотехнолошкиот развој се исто така сè повеќе заинтересирани за вакви извори на енергија. „Мајкрософт“ и „Амазон“ ги зголемуваат своите инвестиции во нуклеарна енергија, бидејќи се обложуваат на поддршка на изградбата на нови моќни центри за податоци дизајнирани да работат со системи за вештачка интелигенција (ВИ).

„Вештачката интелигенција, особено растот на центрите за податоци, создава екстремно висока и постојана потрошувачка на електрична енергија“, вели Вујаниќ, кој додава дека американските технолошки гиганти „ја гледаат нуклеарната енергија како сигурен и еколошки извор на енергија“. Затоа, „Амазон“, „Мета“ и „Гугл“ се приклучија на обврската за развој на нуклеарната индустрија на почетокот на годината, усвоена на COP28.

„Капацитетите на компјутерите се зголемуваат, поголемите серверски инсталации бараат стабилен извор на енергија како што е нуклеарна централа, а вештачката интелигенција значително ќе ја зголеми потрошувачката на електрична енергија“, вели Лука Сној, раководител на одделот за физика на реактори во Институтот „Јожеф Стефан“. Тој додава дека нивниот интерес за нуклеарна енергија е разбирлив, „бидејќи тоа е стабилен, нискојаглероден и независен од временските услови извор на енергија“.

Ова се рефлектира и во податоците за нејзината потрошувачка. Меѓународната агенција за енергија, во врска со потрошувачката на енергија во технолошките компании, наведува дека тие користат околу 415 терават часови (TWh) годишно за работа на центри за податоци, што претставува околу 1,5 проценти од глобалната потрошувачка на електрична енергија во 2024 година. Во текот на изминатите пет години, потрошувачката расте за 12 проценти годишно. Сној вели дека поради потребите на компаниите, тие развиваат „дури и електрани со фузија“.

ЕТФ поврзан со ураниум со раст од 22 проценти

Заедничкиот извештај објавен оваа година од Меѓународната агенција за атомска енергија (IAEA) и Агенцијата за нуклеарна енергија (NEA) предвидува дека капацитетот на нуклеарните централи ќе се зголеми за 130 проценти до 2050 година во споредба со нивоата од 2022 година, во екстремен случај.

IAEA во својот извештај наведува дека нуклеарната енергија влегла во нова ера, со интерес за неа на највисоко ниво од нафтената криза во 1970-тите. Годишните инвестиции во нуклеарна енергија се зголемиле за речиси 50 проценти во трите години од 2020 година, се вели во него. Побарувачката за нуклеарна енергија расте толку брзо што експертите на МААЕ предупредуваат дека познатите резерви на ураниум ќе бидат исцрпени до 2080 година. Годишната глобална потрошувачка на ураниум е околу 90.000 тони.

Зголемената побарувачка, проекциите за зголемена потрошувачка на електрична енергија од нуклеарна енергија и ограничените резерви на ураниум ја зголемуваат цената на основната суровина на меѓународните пазари. „Се очекува дефицитот на глобалниот пазар да достигне 7 проценти до 2025 година, а долгорочниот дефицит се очекува да биде 5 проценти до 2030 година“, објаснува аналитичарот на „Блумберг, Адрија“, кој вели дека цената на ураниумот ќе „достигне 80 долари за фунта“ до 2028 година. Неговата цена скокна на 75,5 долари за фунта во последните денови, што е највисока оваа година и значително повисока од 10-годишниот просек од 50 долари.

Ова значи дека ураниумот станува интересен и за инвеститорите. Не може да се купи на отворен пазар како другите суровини, но учеството е можно преку ЕТФ котирани на берзата, купување акции на рударски компании или компании во нуклеарниот сектор. „Ураниумскиот ЕТФ (URA.US) порасна за 22 проценти од почетокот на годината“, вели Вујаниќ. Тоа е ЕТФ кој е поврзан со компании кои рударат или преработуваат ураниум и произведуваат компоненти за нуклеарната индустрија. Инвестирањето во ураниум е можно со купување акции на компании во нуклеарниот сектор, како што се најголемиот казахстански „Казатомпром“ (Kazatomprom - KAZ.UK) или канадскиот Камеко (Cameco - CCJ.US).

Сепак, вреди да се напомене дека пазарот на ураниум доживеа најмалку два шпекулативни меури во последните години. Најголемиот беше помеѓу 2005 и 2007 година, подоцна растот на цените беше запрен од несреќата во Фукушима во 2011 година и мечкиниот тренд продолжи во следните 10 години.

Сној: И покрај Иран, понудата е стабилна

Покрај зголемената употреба, нуклеарната енергија во моментов е повторно во центарот на вниманието поради израелско-иранската војна. Израел го оправдува својот напад врз Исламската Република со аргументот дека е во завршна фаза на развој на нуклеарно оружје. Израелските сили, исто така, секојдневно напаѓаат ирански нуклеарни инсталации низ целата земја. Сној вели дека ова не претставува никакви проблеми со снабдувањето со ураниум, ниту пак се очекува да доведе до зголемување на цената.

„Пазарот на ураниум и збогатување е добро воспоставен, а синџирите се релативно стабилни, Иран не е значаен играч на глобалниот пазар тука“, вели Сној, додавајќи дека флуктуациите на цените најмногу би можеле да предизвикаат пошироки геополитички последици од конфликтот или прекини во транспортните правци.

Најголем производител на ураниум е Казахстан, кој учествуваше со 43 проценти од светското производство во 2022 година, додека вториот по големина, Канада, учествуваше само со 15 проценти. Во последниве години, најголемиот дел од извозот отиде во Русија и Кина, а во помала мера во САД и Европа. МААЕ основа банка за ураниум во Казахстан под покровителство на Обединетите нации, која обезбедува ураниум на земјите-членки кои се придржуваат кон договорот за неширење на нуклеарно оружје, доколку не можат да го добијат на друг начин, изјави професорот Сној за „Блумберг Адрија“.

Копач: Иран сè уште не е таму, збогатувањето на ураниумот за бомба е комплицирано

Главните нуклеарни сили, САД, Русија, Франција, Велика Британија и Кина, се обврзаа преку Договорот за неширење на нуклеарно оружје да обезбедат нуклеарно гориво за помалите земји во замена за нивно откажување од производството на нуклеарно оружје. Иран е исто така потписник на договорот, но пред неколку дена имаше најави дека парламентот подготвува закон за повлекување. Ерик Копач, експерт за одбранбена економија и предавач на Факултетот за општествени науки, вели дека „САД и Русија прават големи чекори за да го ослабат од 2018 година“.

Копач наведува дека Иран поседува 400 килограми, или 60 проценти збогатен ураниум. „Доколку беше збогатен до 90 проценти, тоа би било доволно за 10 нуклеарни бомби“, проценува тој, но во исто време вели дека зголемувањето на процентот на збогатен ураниум „не е технолошки едноставен процес“. Центрифугите се клучни, а Израел досега ги погодил најмалку двапати.

Главен производител и извозник на збогатен ураниум е руската државна компанија за нуклеарна енергија „Росатом“, која произведува околу половина од целиот збогатен ураниум во светот. Помеѓу 20 и 25 проценти од европскиот увоз е од руско потекло дури и по војната во Украина. Според „Фајненшл тајмс“, Европа затоа размислува за воведување ембарго за увоз на руски фосилни горива, слично на она што беше наметнато за рускиот ураниум. „Од украинската војна, сфативме дека сме премногу зависни од Русија, поради што се развиваат нови капацитети за збогатување на ураниум во ЕУ и САД, кои инвестираат милијарди долари во ова“, вели Сној. Според прогнозите на Европската комисија, се очекува целосна независност да се постигне во 2030 година.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар